طاها

روه پژوهش های سیاسی 9 دی- یخ "تماس مستقیم" بین مقامات ایرانی و آمریکایی بعد از انقلاب اسلامی در نهایت شکسته شد و البتّه همانطور که حدس زده می شد، هزینه های بالایی آفرید. پیش از اینکه «روحانی» بتواند، موفّق به برقراری یک "دیالوگ تلفنی" با «رئیس جمهور آمریکا» شود؛ چنین سابقه ای وجود نداشته است. بازخوانی تلاش های دولتمردان و برخی از سیاستمداران «جمهوری اسلامی» برای برقراری روابط دوطرفه با «ایالات متّحده» پُر است از موانعی که عمدتاً از سوی آمریکا ایجاد شده و باعث بدبینی و توقّف در مذاکرات شده است. تلاش های «بازرگان»، «ابراهیم یزدی»، «هاشمی رفسنجانی» در حدّاقل دو مقطع مهم، «محمّد خاتمی» و تیم خارجی- امنیتی اش و دست آخر برخی از مکاتبات «محمود احمدی نژاد»؛ همه به افتضاح هایی فراموش نشدنی تبدیل شدند، فقط به این دلیل که آمریکایی ها با دیدن هر نرمشی، خواستار نرمش بزرگتری بودند. لذا واضح است که برقراری "دیالوگی تلفنی" بین «روحانی» و «اوباما»، هزینه های بالایی را برای دولت جدید بوجود آورده باشد. همه و مِن جمله تصمیم سازان و تصمیم گیران در آمریکا از این واقعیت باخبرند، این حقیقت که بیش از آنکه «اوباما» برای ارتباط با ایران تحت فشار داخلی باشد، این «روحانی» و «جمهوری اسلامی» هستند که فشارهای فراوانی را بخاطر این تلفن 15 دقیقه ای متحمّل شده و می شوند. بنابر این، واهمه از اینکه تجربه دردناک افزایش فشارها، بخاطر نرمش های یک دولت؛ بار دیگر بر روابط سایه بیفکند، ارکان هیئت دیپلماسی دولت را فرا گرفته است. شاید آمریکایی ها فکر می کنند، ما، ملّت و دولتی هستیم که همیشه و بعد از طی شدن زمان، سعی می کنیم؛ آزموده های تلخ را بار دیگر بیازماییم؟ شاید این تصوّر وجود دارد که طعم تلخ، تحقیرآمیز و زننده شکست های ناشی از رابطه با آمریکا به متن و توده های مردمی کشیده نشده است و اینکه ایرانیان "حافظه تاریخی بلندمدّتی" ندارند؟! ولی اینها فقط تصوّرها و گمانه ها هستند، تصوّرهایی که به طور دقیق و علمی به بوتّه آزمایش گذاشته نشده اند. علیرغم این مسئله، آنها بار دیگر در حال تحقیر نماینده های ایران هستند، آن هم درست بعد از اینکه این نماینده ها برای اثبات حُسن نیّت شان، تلاش های غیر متعارفی را به خرج داده و هزینه های بالایی را از جیب نظام و ملّت پرداخته اند.
بلافاصله بعد از اتمام "ماه عسل روحانی- اوباما" در «نیویورک» که با تماس تلفنی بی سابقه ای، خاتمه یافت؛ گویا آمریکایی ها قصد دارند، "گربه را، در حجله بکشند"! آنها بطور منظّم، پالس هایی در عرصه "دیپلماسی رسانه ای" فرستاده اند که به خوبی معنای ایجاد فشار را با خود همراه داشته باشند. یکی از مقامات آمریکایی حاضر در نشست «1 5» (احتمالاً «وندی شرمن»، معاون ارشد وزیر خارجه آمریکا)، در محفلی به خبرنگاران آمریکایی می گوید: «اگر ایران تک تک چیزهایی که می خواهیم، را انجام بدهد؛ تحریم ها برداشته می‌شود، به شرط آنکه "تک تک" کارهایی که می خواهیم؛ انجام شود ... ایران می تواند برنامه غیرنظامی هسته ای بدون غنی سازی داشته باشد، مثلاً غنی سازی در جای دیگر انجام شود.» «ویلیام هیگ» (وزیر خارجه انگلیس) به «خبرگزاری ترند» می گوید: «این اقدامات عملی است که مبنای قضاوت خواهد بود. بسیاری از جنبه های برنامه هسته ای ایران شفّاف نیست.» همچنین «سایت استار کانادا» در خبری نوشت: «جان بایدن» (وزیر خارجه کانادا) خواستار اعمال تحریم های شدیدتر علیه ایران شد ... وی گفت: با لبخند و کلمات نمی توان تهدیدات را رفع کرد.» همچنین «روزنامه نیویورک تایمز» در گزارشی به شوک آور بودن شروط آمریکا برای ایران اذعان کرده و می نویسد: «اصل نگرانی هایی که «اوباما» به آنها اشاره می کرد، این واقعیت بود که آیا رهبران ایران، خواهند پذیرفت تا تأسیسات میلیاردی هسته ای خود - که این حجم سنگین از رنج را بابت آن متحمّل شده اند- را از بین ببرند ... همانطور که «گری سیمور» (مشاور هسته ای سابق اوباما) گفته، آنچه هزینه کاهش تحریم های فلج کننده خواهد بود؛ سپاه پاسداران و هزاران دانشمند، مهندس و کارگر در سراسر ایران را با شوک بزرگی روبرو خواهد کرد.» البتّه این پالس ها تا حدودی بر سیاست های داخلی کشور نیز سایه انداخت، چرا که «محمّدجواد ظریف» در گفتگوی زنده ای در «شبکه خبری A.B.C» گفت: «حقّ غنی سازی قابل مذاکره نیست.» مسئله این است که چنین پاسخ هایی به هیچ وجه در حدّ و اندازه فشارهای بوجود آمده نیست و بطور معمول به عنوان "دیپلماسی انفعالی" ارزیابی می شود.
سئوالی که بسیاری از خود می پرسند، این است که، چرا آمریکا قصد ندارد کمی مسیر دیپلماسی را برای تیم جدید دولت راحت تر و آزادتر کند؟ و اینکه، چرا کوچکترین نشانه ای از یک نرمش متقابل از سوی آمریکا دیده نمی شود؟ آمریکایی ها در گردابی گیر افتاده اند که از بی توجّهی به تفسیر درستِ "نرمش قهرمانانه"، ناشی می شود. غرب در "روان شناسی سیاسی" از رویکرد جدید رهبری انقلاب اسلامی دچار اشتباه محرزی شده، "نرمش" در «جمهوری اسلامی»، مشروط و منحصر به "قهرمانانه" و عزّت مدارانه بودن آن است. مجوّزی که کلید مورد نظر «روحانی» را به او سپرده و در «نیویورک» همراه او بود، مشروط و کوتاه مدّت است. این یک آزمایش بزرگ هم برای آمریکا و هم برای شیوه جدید «دولت یازدهم» خواهد بود. آمریکایی ها الآن باید نگران باشند که پنجره جدید تا چه حدّ باز خواهد ماند. «حسن روحانی» سعی کرد، این موضوع را صریحاً به طرف غربی گوشزد کند. این وقتی بود که «روحانی» گفت: «دولت ایران می خواهد، در مدّت 3 تا 6 ماه با طرف های غربی به توافقی هسته ای دست یابد.» خواسته ای که به گوش «کری» رسید، ولی نه کامل؛ چرا که وی توافق در چنین مدّتی را به پذیرش شروط از طرف ایران محدود کرد. وی در مصاحبه ای که پیش از نشست «1 5» با «شبکه خبری C.B.S» انجام داده بود، دراینباره گفت: «تا زمانیکه یک روند قابل راستی آزمایی و شفّاف برقرار نشود، آمریکا تحریم ها را لغو نخواهد کرد ... بله، (توافق هسته ای طیّ 3 یا 6 ماه) امکان پذیر است. می توان حتّی زودتر از این به توافق دست یافت؛ به این بستگی دارد که ایران چقدر صادقانه و شفّاف عمل کند.»
وقتی دکتر «روحانی» برای نُطق اش پشت تریبون «سالن اجلاس سران» حاضر شد، یک کُد مشخّص به آمریکایی ها نشان داد: «من سخنان امروز پرزيدنت «اوباما» را با دقّت دنبال کردم... مي توان به چارچوبي براي مديريت اختلافات رسيد ... در اين زمينه، انتظار ما از «واشنگتن»، شنيدن "صداي واحد" است.» . در این چند روز، آمریکا کاملاً عیان و بی پرده، به این انتظار بی اعتنایی کرده و نوعی از تحقیر دیپلماتیک در نسبت با هیئت اعزامی ایران را به نمایش گذاشته است. «خبرگزاری رویترز» در گزارشی از فضای حاکم بر «کنگره» می نویسد: ««آرون دیوید میلر» (مقام ارشد سابق وزارت خارجه آمریکا و عضو مرکز «وودرو ویلسون») گفت: «کنگره» قصد ندارد، فرصتی به ایران بدهد. به گزارش «V.O.A» تعدادی از اعضای کنگره پس از شنیدن سخنرانی «روحانی» در مجمع عمومی ضمن صدور بیانیه هایی خطاب به «اوباما» از وی خواستند؛ با چشم باز با ابتکارهای دیپلماتیک روبرو شود. «روبرت مندنز» (رئیس کمیته روابط خارجی سنا) با ملحق شدن به قانونگذاران "جمهوری خواه" از «اوباما» خواست؛ موضعی جدّی و سخت در مورد ایران اتّخاذ کند. «اد رویس» (رئیس کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان) گفت: ما می توانیم از طریق تحریم های فلج کننده به اعمال فشار بیشتر بر این رژیم ادامه دهیم.» همزمان چندین مجموعه تحلیلی- فکری و مِن جمله «پایگاه تحلیلی المانیتور»، به نقل از سناتورهای آمریکایی به حقّ قانونی «رئیس دولت فدرال» در تعلیق یکجانبه "قوانین تحریمی" اشاره می کنند: «چرا پرزیدنت «اوباما» از اختیارات خود استفاده نکند و "تحریم های بانک مرکزی" را برای 120 روز به "تعلیق" در نیاورد؛ در مقابل ایران نیز گام های جدّی بر ندارد؟» . مبرهن است، که این یک "عملیات سیاسی- روانی" ساخت یافته، جهت افزایش قدرت چانه زنی آمریکا، روی میز مذاکره است.
روزی که «اوباما» و «روحانی» بر اساس یک سوءتفاهم بزرگ، با هم روی یک خطّ تلفنی قرار گرفتند، عُمده تحلیل گران و حتّی افکار عمومی به محتوای تماس اهمّیتی نمی دادند؛ برای اغلب، این مهم بود که درخواست تماس از چه کسی بود و اینکه تماس چه پیامی داشت. درست از همین جهت بود که تیم ایران سعی کرد، اوّلین کسی باشد که خبر تماس را رسانه ای می کند، آنجا که این خبر به سرعت توسّط «حساب کاربری روحانی در توئیتر» منتشر شد . در عوض آمریکایی ها از قدرت نفوذشان در رسانه های جهانی استفاده کردند و خبر را منطبق با دیدگاه خودشان در سطح وسیع تری به جریان انداختند؛ اکنون بازنده این شطرنج، تیم ایران است که به یک چیدمان از قبل طرّاحی شده، ورود یافت. امّا واقعیت این بود که یک دلّال سیاسی در این بین کاری کرد که هر دو طرف به این پندار برسند که؛ طرف مقابل برای اوّلین بار درخواست تماس را داشته است . اینکه آن دلّال چه کسی بود و مأمور کدام دستگاه بود، ذاتاً مهم است ولی مهمتر؛ این است که این دلّالی به بهانه افزایش فشارها بر ایران تمام شد. بازتاب تماس از این زاویه که ایران چنین درخواستی داشته، پیامی نداشت جز اینکه؛ ایران در موضع ضعف قرار دارد و "سامانه تحریم ها" (گلوله نقره ای و طلایی نتانیاهو) در حال تأدیب ایرانیان است، اینکه "رأی به روحانی" برآمده از آثار تحریم هاست.
هفته پیش بود که «نتانیاهو»، چند روز پس از خروج دکتر «روحانی» از آمریکا، به آنجا رفت. آقای «نخست وزیر»! به دیدار رئیس جمهوری رفت که دیدار پیشین اش با او، حاشیه های بسیاری آفریده بود. در آن دوره، «نتانیاهو» به دلیل عدم تعیین خطّ قرمز توسّط «اوباما» برای «برنامه هسته ای ایران» از او ناراحت بود و «اوباما» هم متقابلاً بدلیل حمایت «AIPAC» و «نتانیاهو» از «میت رامنی»؛ از «نتانیاهو» گلایه داشت. البتّه برخی آن شکاف را ساختگی و در راستای "عملیات رسانه ای" تفسیر می نمودند، با این حال، اینبار «نتانیاهو»؛ ناراحت آمد و خوشحال برگشت. هر دو وحدت نظر داشتند. «خبرگزاری رویترز» به نقل از «اوباما» درباره نتایج این دیدار، می نویسد: «وی گفت، اصرار دارد قبل از آنچه او به آن "تسکین تحریم ها" می گفت؛ بررسی های دقیق و سطح بالایی، درباره مهار هسته ای ایران صورت بگیرد... (اوباما گفت:) با چشمانی باز وارد مذاکره شده ایم. هیچ گزینه ای از جمله "گزینه نظامی"، را از روی میز برنداشته ایم ... ایران بخاطر تحریم ها آماده مذاکره شد و ما می خواهیم با حُسن نیّت، اراده آنها را بیازماییم.» همچنین «نتانیاهو» گفت: «قدردان هستم که در بیانیه خود مطرح کردید که کلمات "آشتی جویانه" ایران باید با اقدامات واقعی همراه باشد؛ اقداماتی شفّاف، مستند و معنی دار... آزمون نهایی برای توافق با ایران این است که آیا ایران دست از "برنامه نظامی" خود بر می دارد یا نه. این حرف آخر ما است... اگر می خواهید دیپلماسی کارگر باشد، تحریم ها باید در طول مذاکرات بالاتر رود و زمانی می توان آنها را کاهش داد؛ که موفّقیت ما در این زمینه قابل اثبات باشد.» جالب اینکه، «نتانیاهو» قبل از سوار شدن بر هواپیمایش در اراضی اشغالی گفته بود: «من می خواهم، در مقابل گفتگوهای شیرین و لبخندها، حقیقت را بگویم! بالاخره کسی باید حقیقت را بگوید.»  اینکه تصوّر شود، دیپلمات ها در دو طرف، حقیقت "دیپلماسی نیویورکی" را نفهمیده اند؛ یک واقعیت تلخ و خطرناک است. اگر چنین باشد، در واقع کسی که در حال "نرمش قهرمانانه" است، فراموش کرده که حریف کیست، چه می خواهد و او برای چه در حال "نرمش قهرمانانه" در برابر اوست. این اگر واقعیت داشته باشد، قطعاً یک سم مهلک خواهد بود.
می توان فرض کرد که بکارگیری لجام گسیخته اهرُم های فشاری اخیر حاصل این عقیده است که ایران در موضع ضعف قرار دارد و تلاش ها برای "شرطی نشان دادن اقتصاد ایران" به نتیجه مطلوبی در داخل رسیده؛ عقیده ای که گویا ادّعای تقاضای تماس تلفنی از طرف ایران، بهترین شاهد مثال اش بوده است. حالا و بعد از این گاف راهبُردی یک راه حلّ و یک نوشدارو وجود دارد، این راه که هیئت دیپلماتیک ایران، طرف مقابل را سریعاً قانع کند که ادامه روند فشاری، تنها و تنها به این ختم خواهد شد که "کلید دیپلماسی" که نظام آن را در جیب های «روحانی» قرار داده؛ پس گرفته شود و دوره ای از مقاومت و ابتناء سیاست بر "استحکام درونی کشور" بار دیگر به اجراء درآید. درغیراین صورت "وزیر خارجه ظریف" باید منتظر ظریف تر و نحیف تر شدن، قدرت چانه زنی ایران پای میز مذاکره باشد. باید مشخّص شود که مجوّز کوتاه مدّت و مشروط نظام به دولت جدید، به هیچ وجه از روی ضعف و اجبار نبوده است؛ شاید این یک تاکتیک باشد نه استراتژی. ایران در موضع ضعف و در موقعیت سال های دهه 60 و حتّی 70 نیست، دوره «قطعنامه 598» که اخیراً برخی از عناصر راست و اصلاح طلبان آن را مصداق "نرمش قهرمانانه" دانستند! سپری شده است. آقایان، هنوز رهبری جمله ای نگفته اند که گزاره قبلی شان مبنی بر "وضعیت خیبری انقلاب اسلامی" را منسوخ کند. اگر "نرمشی" هست، مشروط و امتحان بزرگی است برای آمریکایی ها و همه آنهایی که در داخل مدّعی اند؛ آمریکا در عمل هم مانند نامه هایش اقدام خواهد کرد. «598»، «تعلیق داوطلبانه» و «جام زهر» جدیدی در راه نیست؛ این منحصراً یک تاکتیک هوشمندانه، از موضع بالا و راهگشا برای جابجایی کوتاه مدّتِ برخی حسّاسیت هاست. گمان نمی کنیم که اتاق فکرهای آمریکا، «شورای روابط خارجی» و «شورای امنیت ملّی کاخ سفید» توانسته باشند، محتوای این "کلید جدید" را به خوبی درک و به «اوباما» فهمانده باشند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: